مهارت ارتباط مؤثر
مهارت ارتباط مؤثر شامل توانایی برقراری ارتباط با دیگران به صورتی که پیام شما به درستی به دیگران منتقل شود و بتوانند به درستی آن را درک کنند، به طوری که ابهامات کاهش یابد و ارتباط با دیگران بهتر شود. ارتباطات موثر نقش مهمی در تعاملات اجتماعی و حرفهای افراد بازی میکند و میتواند به طور قابل توجهی بر کیفیت روابط و عملکرد کاری افراد تأثیر بگذارد. این مهارت شامل توانایی انتقال اطلاعات، نظرات، احساسات و نیز شنیدن فعالانه و برقراری ارتباط با دیگران به نحوی است که باعث افزایش درک، همدلی و احترام متقابل بین افراد شود.
برای داشتن مهارت ارتباط موثر، باید به موارد زیر توجه داشت:
- فهمیدن نیازهای مخاطب: برای برقراری ارتباط موثر باید درک خوبی از نیازها، محدودیتها و مشکلات مخاطب داشته باشید.
- استفاده از زبان و اصطلاحات ساده: برای جلب توجه مخاطبان، بهتر است از زبان و اصطلاحات ساده استفاده کنید و از اصطلاحات فنی یا پیچیده بپرهیزید.
- گوش دادن با دقت: برای برقراری ارتباط موثر، باید به طور فعال گوش داد و به نظرات و ایدههای دیگران احترام گذاشت.
- استفاده از ابزارهای ارتباطی مناسب: استفاده از روشهای ارتباطی مناسب مانند تلفن، پیامک، ایمیل و یا جلسات حضوری، میتواند به بهبود ارتباطات کمک کند.
- ارائه ایدههای و راهحلهای جدید: به جای تکرار ایدههای قدیمی، باید به دنبال ارائه ایدههای جدید و راهحلهای خلاقانه باشید که میتواند به بهبود عملکرد کلی گروه کمک کند.
توانایی برقراری روابط اجتماعی
توانایی برقراری روابط اجتماعی شامل توانایی برقراری ارتباط و ارتباط مؤثر با دیگران در محیطهای مختلف است. این توانایی شامل مجموعهای از مهارتهای ارتباطی است که افراد را قادر میسازد با دیگران در محیطهای اجتماعی ارتباط برقرار کنند و روابط سالم و مؤثری با آنها برقرار کنند. برخی از مهارتهای ارتباطی عبارتند از:
۱. مهارتهای گفتاری: این مهارتها شامل توانایی صحبت کردن با دیگران، گوش دادن به دیگران و تبادل اطلاعات به شیوه صحیح و موثر است.
۲. مهارتهای غیرکلامی: این مهارتها شامل توانایی استفاده از علائم بدنی، اشارات چشمی و سایر علائم غیرکلامی است که برای انتقال پیامهای اضافی و ارتباطات غیرکلامی مؤثر هستند.
۳. توانایی حل مسئله و تصمیمگیری: توانایی حل مسائل و تصمیمگیری مؤثر با دیگران برای برقراری روابط مؤثر بسیار مهم است.
۴. توانایی تفکر انتقادی: توانایی تفکر انتقادی و به دست آوردن درک درست از وضعیت برای برقراری روابط موثر با دیگران ضروری است.
۵. توانایی همدلی و همزیستی: توانایی همدلی و همزیستی با دیگران و درک و شناخت نیازها و مشکلات آنها، به شما کمک میکند تا با دیگران بهتر ارتباط برقرار کنید و در روابط شخصی و حرفهای خود موفقیت بیشتری کسب کنید.
ارتباط چیست و اجزای آن کدامند؟
ارتباط به تبادل اطلاعات و ارتباطات بین دو یا چند نفر یا سازمان مرتبط با یکدیگر گفته میشود. ارتباطات میتوانند شامل صحبت کردن، نوشتن، شنیدن و بسیاری از روشهای دیگر باشند که اطلاعات بین افراد واگذار شوند.
اجزای اصلی ارتباط عبارتند از:
- فرستنده: فردی است که پیام را ارسال می کند. او مسئولیت صحیح و واضح انتقال اطلاعات را به گیرنده دارد.
- پیام: شامل اطلاعاتی است که فرستنده می خواهد به گیرنده انتقال دهد. پیام می تواند شفاهی، نوشتاری، تصویری، یا به هر شکل دیگری باشد.
- کد: این شامل نحوه انتقال پیام است، که می تواند به شکل زبان، اصطلاحات، سبک صحبت کردن، و غیره باشد.
- رسانه: شامل وسیله ای است که از آن برای انتقال پیام استفاده می شود، مانند تلفن، پست الکترونیکی، نامه، و غیره.
- گیرنده: فردی است که پیام را دریافت می کند. او مسئولیت درک صحیح پیام و پاسخگویی به آن را دارد.
- بازخورد: پاسخ گیرنده به پیام فرستنده است. بازخورد می تواند شفاهی، نوشتاری، یا به هر شکل دیگری باشد.
- همزمانی: این بیانگر هماهنگی زمانی بین فرستنده و گیرنده در ارتباط است.
- محتوا: محتوای پیام باید مشخص و مرتبط با موضوع مورد نظر باشد.
ترکیب صحیح این اجزا می تواند باعث برقراری ارتباط موثر بین دو یا چند نفر شود.
فرستنده:
فرستنده در فرایند ارتباطی، فردی است که پیام را ارسال میکند. وظیفه فرستنده این است که پیام خود را به صورت واضح و کامل ارائه دهد تا گیرنده بتواند آن را به درستی درک کند. برای این منظور، فرستنده باید با دقت پیام خود را مدل کند و از ابزارهای مناسبی برای ارسال پیام استفاده کند. بهطور مثال، فرستنده میتواند از کلمات و عبارات رسمی، غیررسمی، تصاویر، ویدئوها، نمودارها و جداول برای ارسال پیام استفاده کند.
همچنین، فرستنده باید به درک گیرنده از موضوع خود توجه کند و با توجه به تفاوتهای احتمالی در فهم مفاهیم، از مثالها و تصاویر واضح استفاده کند. همچنین برای اطمینان از درک صحیح پیام توسط گیرنده، فرستنده باید با گیرنده ارتباط برقرار کرده و از او درخواست کند که پیام را به او توضیح دهد یا سوالات خود را پرسیده و از گیرنده دریافت کند که آیا پیام به درستی درک شده یا خیر.
پیام:
پیام به معنی انتقال اطلاعات، مفاهیم، احساسات و ایدهها از یک فرد به دیگری است. پیام ممکن است به صورت کلامی، کتبی، نوشتاری، تصویری یا با استفاده از نمادهای بصری و بدون کلام ارسال شود. در هر صورت، پیام باید دریافت کننده مورد نظر به درستی درک شود. در فرایند ارتباطی، پیام دارای سه جزء اصلی است: فرستنده، کانال و گیرنده. فرستنده پیام، فردی است که پیام را ارسال می کند، کانال به وسیلهای ارتباط را بین فرستنده و گیرنده برقرار می کند و گیرنده پیام، فردی است که پیام را دریافت می کند. به طور کلی، ارتباط موثر نیازمند ارسال پیام درست به همراه درک درست پیام توسط گیرنده است.
کانال ارتباطی می تواند هر وسیله ای باشد که پیام بر روی آن ارسال شود. برخی از کانال های ارتباطی عبارتند از: گفتگوی رودررو با شخص، تلفن، پیامک، ایمیل، نامه، چت، پست های اجتماعی و ارتباط صوتی و تصویری در فضای مجازی. هر کانال ارتباطی مزایا و معایب خود را دارد و بسته به شرایط و نوع ارتباط، ممکن است یک کانال بهتر از دیگری باشد. برای مثال، گفتگوی رودررو با شخص ممکن است برای برقراری ارتباط با شخصی که در کنار شماست بهتر باشد، اما برای برقراری ارتباط با شخصی که دورتر از شماست، ارتباط تلفنی یا ارسال ایمیل می تواند بهتر باشد
گیرنده به شخص یا گروهی اطلاق می شود که پیام را دریافت می کند و به آن پاسخ می دهد. گیرنده در فرایند ارتباطی، به نوعی پاسخ دهنده پیام فرستنده است. وی می تواند پاسخ دهنده فوری به پیام باشد و یا پس از بررسی پیام، پاسخی را به فرستنده بدهد. گیرنده ها می توانند به عنوان مخاطب یا گروهی از مخاطبین که می توانند در یک کانال ارتباطی وجود داشته باشند، شناخته شوند. در هر صورت، نحوه پاسخ گویی گیرنده به پیام فرستنده بسیار مهم است و می تواند تاثیر بسزایی در ادامه فرایند ارتباطی داشته باشد.
بازخورد:
بازخورد به عملیات دریافت و بررسی پاسخ فرستنده از سوی گیرنده ارتباطی اطلاق می شود. به عبارت دیگر، بازخورد به هر نوع واکنش یا پاسخی است که فرستنده پیام بعد از دریافت پاسخ گیرنده دریافت می کند. بازخورد می تواند مثبت یا منفی باشد و به فرستنده اطلاعاتی در مورد نحوه درک گیرنده از پیام فرستاده شده ارائه می دهد. این اطلاعات می توانند شامل تاییدیه، اصلاح، نقد، پیشنهاد یا درخواست اطلاعات بیشتر باشند.
بازخورد مناسب به گیرنده کمک می کند تا بهتر بفهمد که پیام چه مفهومی دارد و این موضوع برای فرستنده نیز مفید است که بتواند با توجه به بازخورد، پیام خود را بهتر واضح کند. در هر فرایند ارتباطی، بازخورد مناسب کلیدی برای ارتقای کیفیت ارتباط و بهبود نتایج آن است.
زمینه ارتباط به محیط و شرایط فیزیکی و اجتماعی اطراف ما اشاره دارد که در آن ارتباط برقرار میشود. این شرایط شامل مواردی مانند مکان فیزیکی، شرایط نور و صدا، فضای اجتماعی و فرهنگی، وضعیت جسمی و روحی افراد و موارد دیگر مرتبط با محیط ارتباطی هستند. زمینه ارتباط میتواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم تأثیر گذار بر روابط انسانی باشد و مهم است که فرد بتواند با بررسی و تحلیل زمینه ارتباط خود، بهبود و بهینه سازی روابط خود را تدارک دهد.
روند برقراری ارتباط مؤثر:
برقراری یک ارتباط موثر به یک فرایند پیچیده و چند مرحلهای است. مراحل این فرآیند میتواند به شکل زیر باشد:
- تعیین هدف: در این مرحله، باید هدفی که قصد داریم با ارتباط خود برآورده کنیم، مشخص شود. این هدف ممکن است اطلاعرسانی، قانع کردن، همدلی با یک شخص، حل مسئله، ایجاد ارتباط و غیره باشد.
- انتخاب کانال ارتباطی: در این مرحله، باید کانال ارتباطی مناسبی را برای انتقال پیام انتخاب کنیم. ممکن است این کانال، شامل صحبت کردن روبرو، تلفنی، ارسال پیام، ایمیل و غیره باشد.
- کدگذاری: در این مرحله، پیامی که میخواهیم منتقل کنیم را کدگذاری میکنیم. این کدگذاری ممکن است شامل استفاده از زبان مناسب، اصلاح و تنظیم ساختار جملات، وضوح در بیان و غیره باشد.
- ارسال پیام: در این مرحله، پیام خود را از طریق کانال ارتباطی انتخاب شده ارسال میکنیم.
- دریافت پیام: در این مرحله، گیرنده پیام ما را دریافت میکند.
- کدگشایی: در این مرحله، گیرنده پیام، پیام ما را کدگشا میکند و مفهوم آن را میفهمد.
- پاسخ: در این مرحله، گیرنده پیام، به پیام ما پاسخ میدهد و فرایند برقراری ارتباط به پایان میرسد.
در هر مرحله از این فرآیند، برای برقراری یک ارتباط موثر، نیاز به توجه و تمرکز داریم.
موانع برقراری ارتباط:
برخی از موانع برقراری ارتباط مؤثر عبارتند از:
- درست گوش ندادن
- استهزا کردن
- با صدای بلند سخن گفتن
- انتقاد یا تحقیر کردن افراد
- عصبانی شدن
- احساس خود را صادقانه بیان نکردن
- پیام های منفی غیر کلامی (مثل بی اعتنایی، عدم توجه، و حالت تدافعی).
- اخم کردن یا روی در هم کشیدن
- حرف دیگری را قطع کردن
- دروغ گفتن
- تهدید کردن
- متهم کردن یا مقصر شناختن
- ارزیابی های شتابزده و نتیجه گیری های عجولانه
- پیش داوری و نگرش سوگیرانه
- تعصبات و تفکرات قالبی و خشک
چگونه ارتباط مؤثربرقرار کنیم :
به طور کلی نمی توان برقراری ارتباط را به فرایندی تشبیه نمود که از مراحل و گام های مجزا تشکیل شده باشد چون همه مقوله های آن با هم همپوشانی داشته و باید درکنار یکدیگر به عمل درآیند. در زیر به چند مورد جهت تمرین برقراری ارتباط موثر اشاره می کنیم.:
درک و شناخت سبک ارتباطی خود
درک و شناخت سبک ارتباطی خود، مهمترین مرحله در بهبود مهارت ارتباطی شماست. این امر به شما کمک میکند تا با مشکلات ارتباطی خود آشنا شوید و راهحلهای مناسب را پیدا کنید.
برای درک سبک ارتباطی خود، میتوانید به رفتارها و علایق خود توجه کنید و با کمک پرسشهایی مثل «چگونه با دیگران ارتباط برقرار میکنم؟»، «چگونه به انتقادات و نظرات دیگران واکنش نشان میدهم؟» و «چگونه به درخواستهای دیگران واکنش نشان میدهم؟»، اطلاعات مفیدی در مورد سبک ارتباطی خودتان کسب کنید.
همچنین، میتوانید با مشاهده و بررسی واکنشها، برداشتها و احساسات خود و دیگران در مواقع مختلف، به شناخت بهتری از سبک ارتباطی خود دست پیدا کنید. این کار میتواند باعث بهبود ارتباطات شما با دیگران شود و باعث افزایش اعتماد به نفس و بهبود اعتماد به نفس شما در مواقع مختلف شود.
زمان و نحوه برقراری ارتباط
برقراری ارتباط به شیوههای مختلفی ممکن است صورت بگیرد، اما برخی زمانها و نحوههای برقراری ارتباط میتوانند بهترین نتیجه را در بر داشته باشند. به عنوان مثال:
۱. زمان مناسب: برقراری ارتباط در زمان مناسب میتواند به دقت و کیفیت بیشتری در انتقال پیام منجر شود. برای مثال، اگر فردی در حال خشمگین شدن است، بهتر است کمی صبر کرد و سپس با او صحبت کرد تا با واکنش بیش از حد او روبرو نشوید.
۲. رعایت روش صحیح: استفاده از روش صحیح برای برقراری ارتباط نه تنها موثر بلکه مهم است. به عنوان مثال، چهره به چهره صحبت کردن بهتر از ارسال پیام از طریق پیامک یا ایمیل است، زیرا این روش امکان برقراری ارتباط غیر کلامی مانند نگاه در چشم را فراهم میآورد.
۳. تمرکز بر موضوع: بهتر است هنگام برقراری ارتباط، به موضوع اصلی و پیام خود تمرکز کنید. در غیر این صورت، پیام شما ممکن است به خاطر اضافه کردن جزئیات غیر ضروری یا از دست دادن موضوع اصلی، به شکلی کاملاً متفاوت از هدف شما به گوش گیرنده برسد.
۴. شناخت شیوههای ارتباطی دیگران: بهترین روش برای برقراری ارتباط مؤثر، شناخت و فهمیدن از سبک ارتباطی دیگران است. با فهمیدن سبک ارتباطی دیگران، میتوانید با آنها بهتر ارتباط برقرار کرده و به نتیجه بهتری دست
معرفی درست خودتان
معرفی درست خود در ارتباط به معرفی هویت و شخصیت خود است که در یک رابطه اجتماعی یا حرفهای، برای ایجاد روابط مثبت و موفقیت در ارتباط با دیگران، از آن استفاده میشود. درست معرفی خود، شامل اظهار نظرها، تجربیات، اهداف، خصوصیات، مهارتها، ارزشها و محدودیتهای شخصی است.
در معرفی درست خودتان در ارتباط، باید متمرکز بر خصوصیات و مهارتهایی باشید که میتوانند در جهت پیشرفت و موفقیت در ارتباط با دیگران مفید باشند. این شامل مواردی مانند مهارتهای ارتباطی، تجربیات کاری، تحصیلات و دانش فنی، خصوصیات شخصی مثل شجاعت، صبر و دقت است.
از جمله راههایی که میتوانید از آنها برای معرفی درست خود در ارتباط استفاده کنید عبارتند از:
- شروع با یک احوالپرسی: برای برقراری ارتباط با کسانی که اولین بار با آنها ملاقات میکنید، بهتر است با یک سلام و پرسیدن احوالپرسی آغاز کنید تا فرد دیگر نیز بتواند از شما باخبر شود.
- معرفی خودتان: میتوانید خلاصه و به صورت مختصری از تجربیات، مهارتها و خصوصیات شخصی خود صحبت کنید.
- شناخت مخاطب: بهتر است قبل از شروع یک گفتگو، بررسی کنید که فرد مقابل شما چه کسی است و با توجه به شناختی که از او دارید، برای برقراری ارتباط مناسب و بهتر تلاش کنید.
نگاه مثبت
نگاه مثبت در ارتباط، به معنای داشتن دیدی مثبت، سازنده و خوش بردار از خود و دیگران است. در واقع، نگاه مثبت به شما کمک می کند تا به خودتان و دیگران با احترام، با توجه به نقاط قوت و ضعف، نگرانی ها و همچنین تحولات موجود نگریسته و ارتباطات مؤثرتری را ایجاد کنید.
نگاه مثبت در ارتباط به شما کمک می کند تا احساسات و نظرات خود را به نحوی بیان کنید که به موضوع مورد بحث کمک کند و ارتباط شما با شخص مقابل را تقویت کند. در ضمن، با داشتن نگاه مثبت، می توانید بهترین نتیجه را از مذاکره ها، بحث ها و برنامه های گروهی به دست آورید.
برای داشتن نگاه مثبت در ارتباط، باید به خودتان و به دیگران احترام بگذارید، به نقاط قوت و ضعف خودتان آگاهی داشته باشید، با دیگران با احترام برخورد کنید، به دنبال بهبود روابط با دیگران باشید و به دنبال حل مسائل با همکاران و همراهان خود باشید.
در کل، نگاه مثبت در ارتباط به شما کمک می کند تا روابط بهتری را با دیگران برقرار کنید و ارتباطات مؤثرتری با همه افراد برقرار کنید.
توجه
در هر رابطه ارتباطی، توجه به طرف مقابل بسیار مهم است. توجه به طرف مقابل به معنای گوش دادن به او، درک مشکلات و نیازهایش، ارائه پاسخ مناسب به او و احترام به او میباشد. تمرکز بر توجه به طرف مقابل میتواند به تعامل بهتری منجر شود و احتمال انجام اشتباهات کاهش یابد. علاوه بر این، توجه به طرف مقابل میتواند روابط را تقویت کند و به طرف مقابل احساس ارزشمندی بدهد. در نتیجه، توجه به طرف مقابل از اهمیت بسیاری برخوردار است و بهبود روابط و ارتباطات افراد کمک میکند.
تمرکز بر موضوع بحث
تمرکز بر روی بحث یکی از عوامل مهم برای برقراری یک ارتباط مؤثر است. این به معنای تمرکز بر موضوع مورد بحث و عدم حواسپرتی به مسائلی است که در ذهن شما یا طرف مقابل شما مطرح میشود. برای تمرکز بر روی بحث، میتوانید از روشهایی مانند شنیدن با دقت و ذهنیت باز و بدون تعصب به مسئله نگریستن استفاده کنید.
از مهمترین مواردی که ممکن است باعث از بین رفتن تمرکز بر روی بحث شود، میتوان به تعصب، افترا، ناشناخته بودن مفاهیم، و دغدغههای شخصی اشاره کرد. برای جلوگیری از این امور، میتوانید در ذهن خود مطمئن شوید که به درستی درک کردهاید چه چیزی در حال بحث کردن هستید و سعی کنید تا متمرکز و حاضر در زمان بمانید. همچنین، میتوانید از پرسیدن سوالاتی که بر مسئله مورد بحث مربوط میشوند، استفاده کنید تا باعث به وجود آمدن یک بحث سازنده و با کیفیتتر شوید.
زبان بدن
زبان بدن، شامل تمامی حرکات بدنی و علائم غیر کلامی است که افراد در حین ارتباط با یکدیگر به کار میبرند. زبان بدن میتواند شامل حرکات چشم، نگاه، لبخند، نحوه نشستن، حرکات دست و پا و… باشد.
زبان بدن یکی از اصلیترین عوامل ارتباطات انسانی است. با استفاده از زبان بدن، میتوان درک بهتری از احساسات و افکار فرد مقابل داشت و از طرفی بهترین راه برای انتقال احساسات، فکرها و اطلاعات غیر کلامی است.
با استفاده از زبان بدن، میتوانید احساساتی مثل علاقه، ترس، شادی، ناراحتی و اطمینان را بیان کنید. علاوه بر این، زبان بدن میتواند در مذاکرات، ملاقاتهای کاری، مصاحبههای شغلی و مکالمات روزمره به کار گرفته شود.
با توجه به اینکه زبان بدن، علائمی غیرکلامی است، باید به آن با دقت و دانش نگریست و با تمرین و آگاهی در این زمینه، میتوانید زبان بدن خود را بهبود بخشید و از آن در ارتباطات خود بهره ببرید.
لحن کلام
لحن کلام به معنای نوع یا شیوهای است که کلمات به کار رفته در آن تلفظ میشوند. این مفهوم شامل تنظیم شدگی صدا، شیوه تلفظ کلمات، فاصلهگذاری میان کلمات، سرعت صحبت کردن و بیشتر است. از آنجایی که مفاهیم واقعی پشت لغات کمتر از 7% ارتباطات انسانی را تشکیل میدهند، لحن کلام در ارتباطات بسیار مهم است.
لحن کلام میتواند باعث تأثیرگذاری بیشتر یا کمتر کردن پیامی که در حال ارسال آن هستید، شود. برای مثال، یک کلمه میتواند در دو معنی متفاوت تلفظ شود و به همین دلیل، لحن کلام بسیار مهم است. اگر شخصی مثبت و انرژیزا باشد، پیامی که ارسال میکند بیشتر درک و تأثیرگذاری خواهد داشت.
استفاده از لحن صحیح و مناسب در ارتباط با دیگران، میتواند برای بهبود فرآیند ارتباطی بسیار مؤثر باشد. به عنوان مثال، استفاده از لحنی که اطمینان بخش و قابل فهم است، میتواند کمک کند تا پیام شما به درستی درک شود و دیگران بتوانند به شما پاسخ مناسبی دهند. همچنین، استفاده از لحن بیاحترامانه یا تحریک کننده میتواند باعث بروز مشکلات در ارتباط و افزایش تنشها شود.
از این رو، انتخاب درست لحن کلام و همچنین توجه به آن یکی از مهارتهای ارتباطی مهم است. از جمله روشهای تقویت لحن کلام میتوان به تمرینهای تلفظ و آواشناسی، تمرینهای تنفسی و یوگا، تماشای فیلمهای آموزشی و غیره اشاره کرد.
در مورد سایر مهارتها بیشتر بدانید: خود آگاهی، حل مسئله، تصمیم گیری، مدیریت استرس، مدیریت تفکر انتقادی، مدیریت هیجانات
مقالهٔ حاضر توسط تیم فراتاک تهیه شده است.
اگر در زمینه داشتن ارتباط مؤثرعلاقمند به کسب اطلاعات بیشتر هستید، می توانید با جستجو در سایت فراتاک و انتخاب درمانگری که در این زمینه تخصص و سابقه درمان کافی دارد، به صورت آنلاین مشورت یا درمان دریافت نمایید.